Historia teatru

od 2015 - Michał Kotański

Historię kieleckiej sceny ostatnich lat pisze Michał Kotański. Jedną z jego pierwszych artystycznych decyzji było wznowienie spektaklu „Samotność pól bawełnianych” i przeniesienie go na Dużą Scenę. W grudniu 2016 nawiązał współpracę z PWST w Krakowie. Nowemu dyrektorowi udało się zamknąć kwestie własnościowe siedziby Teatru toczące się przez 19 lat – dzięki temu Teatr mógł ubiegać się o przyznanie pieniędzy unijnych na przeprowadzenie generalnego remontu i przebudowy gmachu. Michał Kotański urzeczywistnił marzenie kilku swoich poprzedników –  Międzynarodowy Festiwal Teatralny. Dyrektor realizuje różnorodną linię repertuarową – od ambitnych przedsięwzięć po komedie i musicale na wysokim poziomie. Do współpracy zaprasza najlepszych twórców teatralnych w Polsce i za granicą, m.in.: Dana Jemmetta, Mikołaja Grabowskiego, Maję Kleczewską, Jolantę Janiczak i Wiktora Rubina, Monikę Strzępkę i Pawła Demirskiego, Unę Thorleifsdottir. Za jego dyrekcji powstały takie spektakle, jak: „Harper” Simona Stephensa w reżyserii Grzegorza Wiśniewskiego, „1946” Tomasza Śpiewaka i Remigiusza Brzyka, „Rasputin” Jolanty Janiczak w reżyserii Wiktora Rubina, „Ciemności…” Pawła Demirskiego w reżyserii Moniki Strzępki (koprodukcja z Teatrem IMKA), czy musical „Bem! Powrót człowieka-armaty” Macieja Łubieńskiego w reżyserii Michała Walczaka (koprodukcja z Teatrem Syrena).

1992-2015 - Piotr Szczerski 

Najdłużej – 23 lata – kierował sceną Piotr Szczerski. Stanowisko objął w początkowym okresie transformacji ustrojowej. Celem dyrektora stało się przyciągnięcie do teatru jak największej liczby widzów i poszerzenie środowiska teatralnego w mieście. Te zamierzenia udało mu się w dużej mierze zrealizować. Piotrowi Szczerskiemu bliska była idea teatru opartego na tematyce egzystencjalnej i taką obrał linię repertuarową, wystawiając utwory: Samuela Becketta („Beckett. 11 utworów”), Harolda Pintera („Nowy ład świata”), Franza Kafki („Proces”), Bogusława Schaeffera („Seans”, „Tutam”). Kierowanie jedyną sceną zawodową w województwie zobligowało go do poszerzenia zainteresowań o klasykę i najnowszą dramaturgię polską. Powstały takie spektakle, jak:  „Zemsta” Aleksandra  Fredry,„Wesele” Stanisława Wyspiańskiego, „Ballady i romanse”Adama Mickiewicza, „Miłość na Krymie” oraz prapremiera: „Spotkamy się w Jerozolimie”. Przełomową okazała się decyzja o ściągnięciu do teatru twórców najmłodszego pokolenia: Piotra Siekluckiego, Radosława Rychcika, Weroniki Szczawińskiej, Jolanty Janiczak i Wiktora Rubina, Mateusza Pakuły. W 2009 roku na małej scenie odbyła się premiera „Samotności pól bawełnianych”Bernarda-Marie Koltèsa w reżyserii  Rychcika, która szturmem zdobyła serca publiczności. Krytyka dostrzegła w niej nowy język teatru. Spektakl zaproszono na większość festiwali krajowych. Nie przeoczyło go także jury międzynarodowych imprez teatralnych. Wielkim sukcesem tandemu Janiczak i Rubin były spektakle „Joanna Szalona; Królowa”i jedno z najczęściej nagradzanych przedstawień w Polsce w ciągu ostatniego dziesięciolecia –„Caryca Katarzyna”. Sukcesy festiwalowe zaowocowały tym, że coraz więcej twórców chciało pracować w Teatrze im. S. Żeromskiego doceniając zdolny, zróżnicowany i zgrany zespół aktorski, który Szczerski skompletował. Piotr Szczerski skupił wokół teatru miłośników sztuki, powstało Stowarzyszenie Przyjaciół Teatru. Reaktywował także Plebiscyt Publiczności„O Dziką Różę”– bezpłatny przegląd premier sezonu.

1982 - 1990 - Bogdan Augustyniak 

Bogdan Augustyniak podjął dialog z widzami w  okresie stanu wojennego i kryzysu lat 80. ubiegłego wieku. Poruszał tematy dotyczące państwa, społeczeństwa, jednostki w czasach zagrożenia, nadchodzących zmian i pozornej stabilizacji. Najczęściej wybierał do realizacji teksty polskich autorów. Poszerzył zespół artystyczny o młodych aktorów z dyplomami wyższych szkół teatralnych: Jerzego Kaczmarowskiego, Marzenę Strzycką, Beatę Ożóg, Renatę Tukalską, Sławomira Hollanda i Janusza Głogowskiego. Wśród starszych stażem, główne role powierzano wówczas przede wszystkim: Edwardowi Kusztalowi, Janinie Utracie, Annie Skaros i Zdzisławowi Nowickiemu. Po dłuższej przerwie Teatr zaczął być zauważany poza regionem – na Warszawskich i Kaliskich Spotkaniach Teatralnych, czy Festiwalu „Klasyka Polska” w Opolu. 

1952-1958 Irena i Tadeusz Byrscy 

Tadeuszowi Byrskiemu w kierowaniu teatrem pomagała żona Irena, podobnie jak mąż – reżyserka, aktorka i pedagog. Okres tej dyrekcji bywa nazywany „złotymi czasami” kieleckiej sceny. Celem Byrskich było tworzenie przedstawień ambitnych i odważnych, wolnych od nacisków partyjnych, śmiało i bezkompromisowo komentujących ówczesną rzeczywistość, zadających ważne pytania o rolę człowieka w społeczeństwie i jego odpowiedzialność za innych. Byrski objął dyrekcję w okresie panowania w sztuce realizmu socjalistycznego. W związku z tym w repertuarze znalazły się utwory typowe dla tego czasu, narzucone przez obowiązującą politykę kulturalną. Na fali odwilży przygotowali spektakle, które przeszły do historii teatru polskiego. W 1955 roku przypomnieli długo nieobecny na polskich scenach utwór Stefana Żeromskiego „Uciekła mi przepióreczka”. W tym samym roku, w listopadzie wystawili fragmenty „Dziadów”. Prapremiera polska „Pluskwy” Włodzimierza  Majakowskiego w reżyserii Byrskiej stała się komentowanym w Polsce manifestem teatru niezależnego od polityki. Także „Komentarz do podróży Cooka” Jeana Giraudoux była nowością w polskim repertuarze. W 1957 roku Byrski planował realizację prapremiery „Ślubu”Witolda Gombrowicza. Pisarz nie zgodził się jednak na zaprezentowanie sztuki w Kielcach. Kolejnym osiągnięciem stała się prapremiera „Kaliguli”Alberta Camusa w reżyserii Byrskiego (1957) ukazująca analizę i efekty totalitaryzmu. Za dyrekcji Byrskich, w Kielcach występowało wielu wybitnych aktorów, m.in.: Anna Ciepielewska i Stanisław Niwiński. Byrscy zrealizowali marzenie o własnej szkole aktorskiej;  1 października 1955 roku rozpoczęła działalność pierwsza w Polsce trzyletnia szkoła średnia kształcąca aktorów – Studium Teatralne. Zasługą Byrskich było także tworzenie wokół teatru środowiska ludzi zainteresowanych kulturą. 

1946-1950 - Hugon Moryciński 

Ważny okres dla Teatru przypadł na dyrekcję Hugona Morycińskiego. W 1946 nadano Teatrowi patrona, którego imię nosi do dziś. W 1949 roku instytucja została upaństwowiona. Państwowy Teatr im. Stefana Żeromskiego miał  filię w Radomiu (1946-1976). Dyrektorowi Morycińskiemu jako pierwszemu udało się na dłużej utrzymać w Kielcach stały zespół aktorski. Repertuar stał się bardziej eklektyczny. Teatr zdobył pierwsze nagrody na festiwalach – wyróżnienie na Festiwalu Szekspirowskim za „Sen nocy letniej” Williama Szekspira (1947) oraz za „Burzę” Aleksandra Ostrowskiego na Festiwalu Sztuk Radzieckich (1949). Wielkim wydarzeniem artystycznym była też premiera opery „Krakowiacy i górale” Wojciecha Bogusławskiego wyreżyserowana przez Hannę Małkowską pod kierownictwem Leona Schillera. 

Teatr im. Stefana Żeromskiego w Kielcach jest jedną z najstarszych scen w Polsce. Budowa gmachu przy głównej ulicy Kielc, Sienkiewicza 32, a ówczesnej Pocztowej, ruszyła w 1877 roku.

Wokół powstania sceny krąży romantyczna legenda – bogaty przemysłowiec, browarnik i filantrop, Ludwik Stumpf zakochał się w warszawskiej aktorce. Postanowił zbudować teatr, by mieć ukochaną bliżej siebie. Nieznane są ani dalsze losy tej miłości, ani tożsamość aktorki. Pozostał Teatr Ludwika, nazwany tak na cześć pomysłodawcy i głównego fundatora. Zbudowany według projektu Franciszka Ksawerego Kowalskiego, wówczas jednego z najlepszych architektów w kraju. Kamienica mieściła scenę teatralną wraz z restauracją, hotelem i lokalami prywatnymi.

Inauguracyjne przedstawienie odbyło się  6 stycznia 1879 roku. Była to opera komiczna pt.„Dzwony kornewilskie” Roberta Planquett’a w wykonaniu Towarzystwa Dramatycznego Józefa Teksla.

Pierwszą premierę oglądało podobno około 800 osób. Na cześć głównego fundatora scenę nazwano Teatrem Ludwika.W tamtym czasie scena nie miała stałego zespołu ani repertuaru. Podobnie jak na innych scenach prowincjonalnych w kraju, gościły tu zespoły objazdowe, np. warszawskie teatry ogródkowe. Najczęściej wystawiano sztuki lekkie – farsy, wodewile i operetki.  W Teatrze bywały i występowały prawdziwe znakomitości, m.in.: Karol Adwentowicz,  Stefan Żeromski, Wincenty Rapacki, Gabriela Zapolska, Henryk Sienkiewicz, Maria Przybyłko-Potocka, Wanda Siemaszkowa, Kazimierz Junosza-Stępowski, Stanisław Przybyszewski, Stefan Jaracz, Juliusz Osterwa, Ludwik Solski czy Aleksander Zelwerowicz.

Katalog „Od Teatru Ludwika do Teatru im. Stefana Żeromskiego”

Instytucjonalny Teatr w Kielcach miał szesnastu dyrektorów. Jeśli zainteresowała Państwa jego historia, zachęcamy do jej zgłębiania przy pomocy wydawnictwa jubileuszowego „Od Teatru Ludwika do Teatru im. Stefana Żeromskiego. Kronika 1879-2019” – pierwszej tak obszernej publikacji, obejmującej 140 lat dziejów sceny. Dwutomowa kronika zawiera wykaz premier, opisy poszczególnych dyrekcji, fragmenty recenzji spektakli i artykułów dotyczących kieleckiej sceny, a także niepublikowane wcześniej zdjęcia. Śledzi dzieje Teatru, skrzętnie odnotowując najmniejsze detale.

W sprzedaży – zapytaj w Kasie Teatru.